Ở Quỳnh Nhai có hai ngôi đền thiêng từ thế kỷ XVII của bà con dân tộc thiểu số là đền Linh Sơn Thủy Từ và Nàng Han đã được phục dựng gần nguyên gốc sau khi đền chính ngập dưới lòng hồ thủy điện Sơn La. Đền thờ Linh Sơn - Thủy Từ thờ thần sông, thần suối; còn đền thờ Nàng Han thờ một nữ tướng có công đánh giặc. Hai đền nằm sát bên nhau để tiện cho người dân đến thắp hương, cúng bái.
Truyền thuyết kể rằng: Nàng Han là con gái duy nhất của chúa đất người Khơ Mú ở Chiềng Phung (nay là Quỳnh Nhai). Nàng có tài kiếm, cung nên xin cha được giả trai và luyện tập cùng quân lính. Cha nàng thuận ý và đặt tên con trai cho nàng là Khum Chương. Khi giặc phương Bắc tràn sang xâm lược, chủ tướng Khum Chương cùng phó tướng Khum Lụm dẫn quân đi đánh giặc. Sau khi dẹp được bọn giặc, cả hai cưỡi ngựa ngắm cảnh bên bờ suối, Khum Chương cúi xuống đưa tay vục nước uống; có ngờ Khum Lụm nhìn thấy ngực nàng nên biết nàng là gái giả trai. Khum Lụm uất ức phải làm phó cho một nữ nhi nên hô lính đuổi giết Khum Chương. Thấy thế, nàng liền rút kiếm chém chết Khum Lụm và thốc ngựa chạy vào rừng sâu. Thấy quân lính hỗn loạn, Khum Chương dừng ngựa ngửa mặt kêu trời. Trời thương nên thả nôi mây xuống đón hồn nàng lên trời và cho dội một trận mưa axít khiến xác Khum Chương và quân lính biến thành đá. Để nhớ công ơn nàng đánh đuổi giặc cứu Mường nên người dân đã làm cho nàng một cỗ quan tài quý và lập miếu thờ Nàng Han.

=====

Hình ảnh: TripHunter, Internet.